Restrukturyzacja, upadłość, likwidacja firmy

Centralny Ośrodek Informacji Gospodarczej podaje, że w całym 2021 roku upadło 412 firm, a 1888 podjęło decyzję o restrukturyzacji.

Rok 2021 odwrócił pewną statykę, która od lat się utrzymywała, a mianowicie o ok. 30% spadła liczba zgłoszonych upadłości firm, natomiast o prawie 140% wzrosła liczba przedsiębiorstw zgłoszonych do restrukturyzacji w stosunku do roku poprzedniego, a 4 krotnie w stosunku do roku 2019. Finalnie, zadłużenie restrukturyzowanych firm wyniosło w 2021 roku prawie 61 mln zł, a skala bankructwa osiągnęła wysokość 18 mln zł długu. Z danych COIG oraz KRD wynika także, że ponad połowa tych firm widniała już w rejestrach BIG powyżej 12 miesięcy w momencie składania wniosków do sądów. Rok 2021 przyniósł największy wolumen niewypłacalności od 6 lat. 

Restrukturyzacja jest procesem od początku ukierunkowanym na ochronę przedsiębiorstwa przed ogłoszeniem upadłości. Jej podstawą jest zawarcie układu z wierzycielami, a wszystko to pod pieczą profesjonalnego nadzorcy. Ustawa z dnia 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne z późniejszymi zmianami rozróżnia 4 tryby postępowania. Podjęcie decyzji wymaga jednak pewnych wstępnych ustaleń i odpowiedzi.

1. Czy restrukturyzacja danej firmy jest możliwa?

  Ustawa reguluje, że każdy podmiot posiadający zdolność restrukturyzacyjną może być uczestnikiem postępowania restrukturyzacyjnego, tj.

• Przedsiębiorcy w rozumieniu Kodeksu cywilnego;
• Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, proste spółki akcyjne i spółki akcyjne nieprowadzące działalności gospodarczej;
• Wspólnicy osobowych spółek handlowych ponoszących odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem;
• Wspólnicy spółki partnerskiej;
• w tym także spółki kapitałowe w organizacji, stowarzyszenia, fundacje, związki zawodowe, instytucje badawcze czy kościelne osoby prawne. 

W konsekwencji NIE ZRESTRUKTURYZUJE SIĘ bezpośrednio np. spółka cywilna czy spółka jawna. W przypadku tej pierwszej, o ile posiadają zdolność restrukturyzacyjną z któregoś z powyższych tytułów, mogą zrestrukturyzować się jej wspólnicy. Jako wspólnicy osobowych spółek handlowych ponoszą bowiem odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczeń całym swoim majątkiem. Dotyczy to także wspólników spółki jawnej, komandytowej, komandytowo-akcyjnej oraz partnerów w spółce partnerskiej. Natomiast niewypłacalność spółki osobowej nie zawsze jest związana z niewypłacalnością wspólnika, ponieważ posiada on odrębny majątek, którym de facto może ale nie musi uregulować zobowiązania spółki. Natomiast restrukturyzacja spółki jawnej może polegać przykładowo na jej połączeniu z inną spółką jawną i w konsekwencji stworzenie jednej ze spółek kapitałowych, w tym spółki akcyjnej albo spółki z o. o.

2. Jaki tryb postępowania wybrać?

• Postępowanie o zatwierdzenie układu;
• Przyspieszone postępowanie układowe;
• Postępowanie układowe;
• Postępowanie sanacyjne.

Każde postępowanie charakteryzuje się swoistymi przesłankami do jego przeprocesowania. Zawsze należy wziąć pod uwagę, jaki wolumen ogółu wierzytelności stanowią wierzytelności sporne. Jeżeli nie przekraczają one poziomu 15% całości, dostępne są dwie pierwsze opcje tj. postępowanie o zatwierdzenie układu i przyspieszone postępowanie układowe. Oba mają ma na celu wzmocnienie ochrony dłużnika oraz utrzymanie pozasądowego charakteru postępowania bazując m.in. na zakazie prowadzenia egzekucji z majątku dłużnika oraz zakazie wypowiadania umów najmu i dzierżawy już po wszczęciu postępowania. Ochroną objęte są także umowy zabezpieczające podstawowe potrzeby przedsiębiorstwa o czym decyduje dodatkowo nadzorca przy sporządzaniu spisu wierzytelności. W przypadku postępowania o zatwierdzenie układu dłużnik samodzielnie wybiera nadzorcę układu, przygotowuje propozycje układowe dla wierzycieli, samego obwieszczenia o otwarciu układu dokonuje natomiast nadzorca. Wierzyciele zyskali prawo do przeprowadzenia zgromadzenia celem głosowania nad układem. W przypadku przyśpieszonego postępowania układowego, to postępowanie następuje już z ingerencją sądu gospodarczego. W teorii ma być szybkie proceduralnie, a egzekwuje się to krótkimi terminami realizacji czynności przez strony zaangażowane. To Sędzia wybiera nadzorcę, który dokonuje nadzoru nad spisem wierzytelności, kontroluje czynności dłużnika, wydaje opinie o propozycjach układowych oraz sporządza plan restrukturyzacyjny. Opcja jest najczęściej rekomendowana dla przedsiębiorców, którzy potrzebują natychmiastowej ochrony przed wierzycielami oraz komornikiem, ponieważ otwarcie postępowania przez Sąd zawiesza wszelkie czynności egzekucyjne, którym poddawany jest dłużnik na mocy prawa.

Bardziej formalne jest postępowanie układowe, które proceduje się, gdy suma wierzytelności spornych uprawnionych do głosowania nad układem przekracza 15% ogółu wierzytelności. W tej opcji restrukturyzacyjnej dłużnik na wstępie musi uzasadnić zdolność do zaspokajania bieżących kosztów postępowania i przyszłego regulowania powstałych zobowiązań. Wyznaczony przez sąd gospodarczy nadzorca układu ma jeden miesiąc na sporządzenie spisu wierzytelności oraz planu restrukturyzacyjnego, licząc od dnia otwarcia postępowania układowego, natomiast o zawieszenie postępowań egzekucyjnych dłużnik może wnioskować już na etapie składania dokumentów o otwarcie postępowania.

Postępowanie sanacyjne jest najbardziej rozbudowanym procesem restrukturyzacyjnym, do którego przystępują najczęściej spółki prawa handlowego, choć najprostszym do zainicjowania. Celem jest kompleksowa poprawa sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa poprzez przywrócenie dłużnikowi zdolności regulowania zobowiązań z jednoczesną ochroną jego majątku przed postępowaniami egzekucyjnymi. Nie mniej postepowanie sanacyjne wiąże się z dużą ingerencją sądową w wiele płaszczyzn funkcjonowania przedsiębiorstwa i zarząd majątkiem.

3. Czy warto skorzystać z pomocy? 

Z doświadczenia wiemy, że dłużnik często nie potrafi obiektywnie spojrzeć na „swoją” firmę, przekalkulować bez emocji jej rentowność, wyjść poza pewien komfort „znanego”. Proces zaprojektowania układu, negocjacje z wierzycielami i konsekwentność decyzji są tu kluczowe. Ustawodawca nie przewidział terminu w jakim firmę powinno się zgłosić do procesu restrukturyzacyjnego, ale korzyści z jego przeprowadzenia w sytuacji wystąpienia niewypłacalności firmy powinny zmotywować każdego, kto utracił płynność finansową.